Żelazo - ogólna charakterystyka
Żelazo jest składnikiem mineralnym kluczowym dla wielu procesów biochemicznych. Ogólna jego zawartość w organizmie wynosi 4-5 gramów. Blisko 70% żelaza wchodzi w skład hemoglobiny, dzięki której możliwe jest przenoszenie tlenu z płuc do tkanek. Część jest magazynowana w wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym. Po utracie krwi zapasy są uruchamiane do produkcji hemoglobiny.
Dzienne straty żelaza wynoszą od 0,5 do 1,5 mg (jest wydalane z moczem, ze złuszczającym się naskórkiem, a u kobiet z krwawieniami miesięcznymi). Żelazo utracone każdego dnia musi być uzupełniane. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo wynosi dla dorosłego mężczyzny około 1 mg, a dla kobiety - 1,4 mg. Z pokarmem powinno być dostarczane średnio 15-20 mg żelaza, ponieważ tylko około 10% z tej ilości ulega wchłonięciu w jelitach.
Warto pamiętać, że witamina C ułatwiają przyswajanie żelaza, natomiast wapń zawarty w produktach mlecznych i garbniki w kawie czy herbacie utrudniają ten proces. Niektóre leki również mogą osłabiać wchłanianie żelaza (np. antybiotyki z grupy tetracyklin, środki zobojętniające zgagę, magnez). Większe zapotrzebowanie na żelazo mają dzieci, kobiety w ciąży, karmiące piersią, krwiodawcy, osoby uprawiające sporty wyczynowe, a także osoby cierpiące na niektóre choroby jelit.
Rola w organizmie
Żelazo jest niezbędnym do życia mikroelementem, które pełni w organizmie wiele istotnych zadań:
Niedobory żelaza w organizmie
Przyczyną niskiego poziomu żelaza może być utrata krwi (menstruacja, stany po operacji), złe przyswajanie tego pierwiastka (alkoholizm, choroby jelit i trzustki, wrzody), nadmierne jego zużycie (ciąża i okres laktacji, okres dojrzewania), a także dieta uboga w żelazo (dieta wegańska). Skutkiem niedostatecznego spożycia żelaza w długim czasie jest anemia (niedokrwistość).
Niedobory żelaza mogą objawiać się:
Nadmiar żelaza w organizmie
Zbyt duża zawartość żelaza może odkładać się w wątrobie, trzustce i w innych narządach powodując tzw. hemochromatozę. Nadmiar żelaza może być skutkiem wielokrotnych transfuzji lub zbyt dużego spożycia suplementów. W konsekwencji nadwyżka może przyczyniać się do chorób serca i powstawania zmian nowotworowych.
Naturalne źródła żelaza
Żelazo występuje w dwóch postaciach jako:
Na zawartość żelaza w pokarmach wpływ ma sposób ich przygotowania. Podczas gotowania żelazo wytrąca się z produktów i przedostaje do wody. Dlatego te produkty należy gotować jak najkrócej i w jak najmniejszej ilości wody.
